वेडा पिंजारी

सृष्टीचा वेडा पिंजारी
वा-याची करि धरुनि धनुकली
पिंजत बसला सफेत कापुस
भरावयाला दुलई अपुली ।
त्या दुलई चे अस्तर शामल
गर्भ रेशमी निळे झुळझुळे
भरा व्यवस्थित किति जरी कापुस
लोळा गोळा होने न टळे ।
म्हणून हा वेडा पिंजारी
पुन्हा नभाची दुलई उकली
शुभ्र ढगांचा नाजुक कापुस
पिंजे त्याची पवन धनुकली ।
सकाळ पासुन वेड्यागत हा
श्रमून भरतो अपुली दुलई
दिवसा सगळी नीट भरुन
तिज पांघरावया रात्री घेई ।
दुलई चे बाह्यरूप शामल
आणि मधोमध चंद्र चांदवा
ता-यांच्या टिकल्या चमचमती
रात्री सारे दिसे वाहवा
रात्र भरातच परंतु होतो
सगळा कापुस लोळागोळा
फिरून तो पिंजारी पसरे
मळका कापुस अस्तरी निळ्या ।
नित्य तयाचा अजब छोकरा
रविची भिंगरी फिरवित येई
फिरत फिरत ती खुशाल सारी
पांढरी रुई उधळित जाई ।
मळके छोटे पुल करिते
ढवळा कापुस कधि कधि काळा
मार खाउनी पिंजर बालक
अश्रूंनी मग भिजवी त्याला ।
शरद काळे
ग्वाल्हेर
1959

खोटा रुपया

कविता ऐका


प्रलय काळ येण्याच्या आधी
सुर लोकी च्या मुद्रा कोषी
सर्व सुरांनी बदलुन घ्याव्या
चांदी च्या रुपयांच्या राशी ।
कारण प्रलया नंतर येथे
चालू होतिल नवीन नाणी
चालणार नच मग हे रुपये
कुरकुर किति जरी केली कोणी ।
देवेशा च्या आदेशाचे
पालन करण्या देव धावती
नाण्यांनी भरलेले गाडे
घेउनि मुद्रा कोशी जाती ।
एक एक रुपया वाजवुनि
नीट बघुनि मग मोजक घेई
त्याच किंमती ची त्या बद्दल
नव नाणी त्या सुरास देई ।
एक निघाला रुपया खोटा
असेच रुपये बघता बघता
काळे काळे डाग तया वर
नीट नाद ही उमचत नव्हता ।
बदलणार हा मुळीच नाही
रुपया फेकुन मोजक वोले
ज्याचा होता तो सुर, चेहेरा
वाईट करुनि त्याला झेले ।
गाडाभर बाकीचे रुपये
बदली मोजक त्याच सुराचे
त्याला पण तो खोटा रुपया
करांत अपुल्या अतिशय जाचे ।
मानहानि झालेली गिळुनी
खिन्न देव तो सदनी आला
अर्धांगीला नकळत रुपया
क्षीर सागरी हळुच दडवला ।
अतिशय लोभी स्वभाव त्याचा
बसू न देई स्वस्थ तयाला
काळोखाच्या राखुडीने
बघू घासुनी, विचार केला ।
अखेर एका सायंकाळी
अलगद काढी रुपया आंतुन
आर्धांगीची नजर चुकवुनी
खोटा रुपया क्षीर-धनांतुन ।
लावु लागला एका बाजुस
हळु हळु ब्रासो काळोखाचा
अर्ध-शाम अष्टमीस होउनि
तम-मय झाला तो अवसेचा ।
हळू हळू मग काढुनि ब्रासो
बघू लागला सुर आशेने
अर्ध-शाम अष्टमीस दिसला
पौर्णिमेस चमके तेजाने ।
हाय परंतू तसेच होते
त्यावर काळे काळे ठिपके
आणि निराशेने सुर त्याला
पुन्हा क्षीर सागरात फेके ।
असेच वेडे प्रयोग होतिल
प्रलय काळ पर्यंत सुराचे
तोवरि तरि दिसणे नच दिसणे
चालत राहिल ह्या चंद्राचे ।
आपण ज्यांना तारे म्हणतो
ते तर रुपये खरे चमकती
नीट पारखुन मोजक ज्यांना
ठेवी इतक्या उंची वरती ।

खेळ

परमेश्वराची दोन लहान लेकरे
जशी गोजिरवाणी कोकरे
तशी पृथ्वी आणि आकाश
ब्रम्हांडाच्या प्रांगणात खेळत होती सावकाश
(कविता ऐका)

खेळता खेळता आकाशाने सहज
आपल्या जवळचा सूर्याचा पिवळा सागरगोटा
घासून घासून तापविला लाल आणि.........
त्याचा पृथ्वीला हळूच चटका दिला.....
रडत भेकत, कोकलत, किंचाळत..
पृथ्वी गेली परमेश्वर होता जेथ
आणि सांगितले त्याला आकाशाचे गा-हाणें
आकाशाला बोलाविले देवाने..........
दानवा, आपल्या बहिणिला धाकुल्या
कशास छळतोस कां दाखवितोस वाकुल्या
जा आत्ताच्या आत्ता तोंड काळं कर
प्लुथ्वी बाई, तुमि या बेटा माझ्या बलोबल

भोळे भाबडे आकाश.......
मावळला त्याच्या चेहे-या वरचा प्रकाश
काळ्या काळ्या ढगांचा कोळसा माखून
त्यानं खरंच कि घेतलं आपलं तोंड काळं करून
आणि गेला परमेश्वर होता जेथे,
बघाना माझे तोंड काळे झाले कि नाही ते...
परमेश्वर त्याच्या भाबडेपणा वर हसला
आपली थट्टा केली असं वाटलं आकाशाला
घळघळा रडू लागला बिचारा
पृथ्वी ओणवी होऊन झेली त्याच्या अश्रू धारा
परमेश्वर बघे त्यांचा बालिश खेळ सारा
अन् विसरून जाई सा-या विश्वाचा पसारा

शरद काळे
ग्वाल्हेर १९५७

इंद्रधनुष्य

म्हणती ज्याला इंद्र धनु

सप्तरंगी स्वर्गीय तनु
धनुष्य नच ते इंद्राचे
आहे परि रविरायाचे
कन्या त्याची
भू नावाची
अति लाडाची
खोड्या करते नित्य किती
मुळिच नसे त्याला गणती ।

गोरगोरा सोनुकला
भाऊ धाकुला चंद्र तिला
उगिच तया रॉकेट नखी
ओरबाडिते सुखा सुखी
स्पुतनिक लाडू
कधी नच कडू
आपण वाढू
बाळाच्या पाठी वरती
बोलुनि करते तसेंच ती

चंद्र बिचारा कळवळला
सूर्य तिला रागे भरला
अल्लड धरणी रुसरुसली
कोमल कलिका जणु सुकली
आदित्यांनी
मग मन धरणी
पाहिली करुनी
भू राणी परि नच हसली
अधिकच रुसली अन् फुगली ।

बसली असता अशी रुसुनी
स्पर्श कोवळा होय तनी
आश्चर्याने वर बघता
रागिणि झाली झणी स्मिता
तन गंगेचे
बहु रंगाचे
वक्रांगाचे
धनुष्य धरणीला दिसले
पित्याच्या करी धरलेले ।

सलिल सरींचे शर सुटती
ठेवताच त्या धनु वरती
भू राणी च्या रोखाने
वितळती तनुच्या स्पर्शाने
दोर नच दिसे
कसे घडतसे
बाण सुटतसे
अधीर होउनि भूमि पुसे
बाबा दोरि कशी न दिसे ।

किरण करांनी बाबांनी
ताणुनि धरली दोरि झणी
चपला दोरि लखलखली
टणत्कार करती झाली
क्षणांत दिसली
पुनहा लोपली
पृथ्वी भिजली
बाणांच्या वर्षावाने
अंग फुले रोमांचाने ।

मधुर चालला खेळ असा
भानु प्रफुल्लित करी रसा
शाम ढगांचे ते भाते
झाले अगदी पुरे रिते
इंद्रधनू ते
कशास उलटे
जगास दिसते
कारण ते प्रतिबिंब असे
घन-आरशी पांढ-या दिसे

शरद काळे
ग्वाल्हेर
१९५८

दीपावली

हे दिवे उजळले बघा किती
जणु नयन दिवाळी चे हसती ।
(कविता ऐका)

दीपावलि चे महत्व तैसे
नाताळाचे असते जैसे
म्हणुनि या सणाला साजेसे
स्वागत सगळे जन करताती ।।

शरद ऋतुच्या शुभ आगमनी
दीपावली ही येते सदनी
मुले मुली खोळतात मिळुनि
टिप-या झिम्मा दांडु-विटी ।।

प्रथम दिनी असते धन तेरस
तेवतात हे दीप मधु-सरस
ज्योत तयांची दक्षिण बाजुस
जणु यमराजां आरती करिती ।।

चतुर्दशी नरकाची नंतर
वधिला देवाने नरकासुर
चला विनाशु दुर्गुण सत्वर
तम नाशुनि उजळू ही धरती ।।

तिसरे दिवशी श्री चे पूजन
धन संपत्तिस पूजितात जन
मुले उडविती आनंदानं
फटाके नळे चंद्र-ज्योति ।।

बाल बालिका सगळे जमती
पक्वान्नाचा फन्ना करिती
नवे नवे हे खेळ खेळिती
दिपवाळीच्या नाना गमती ।।

भाउबिजेची मौज वेगळी
नटुनि थटुनि ताई ओवाळी
दादा मग ओवाळणि घाली
पाहुनि तया हसते मग ती ।।

रम्य दिवस हे दीपावलिचे
सुखविति मन जे सर्व जनांचे
माझ्या मनि कविता लिहिण्याचे
विचार म्हणुनि उद्भवती
शरद काळे
उज्जैन,१९५०

आमुचे आजोबा

असे आमुचे आजोबा, असे आमुचे आजोबा
दमा, खोकला, काठी यांची संगत अजून नाही बा । असे आमुचे आजोबा

डोई वर भोवती चांदणे मधे विलसतो चांदोबा
चांदोबाला गिळतो काळा टोपीचा तो बागुलबा । असे आमुचे आजोबा
(कविता ऐका)

हिरवे हिरवे पिंगट डोळे, बघुनि आठवे वाघोबा
चेहेरा सूर्य जणू लखलखता सरळ न बघवे कोणा बा । असे आमुचे आजोबा

खड्या सुराने करिती पूजा गप्प ऐकतो खंडोबा
नैवेद्याची साखर नंतर देती करून खोळंबा । असे आमुचे आजोबा

वयास झाली ऐंशी वर्षे अजुनि आवडे मोरंबा
अचडं बचडं त्यांचं ऐकुनि मुखी हसूचा खुले डबा । असे आमुचे आजोबा

वाघा परि दरडावुन म्हणती असा बोलतो कोल्होबा
म्हणती शुभीला लाडोबा पण मला मात्र कां दांडोबा । असे आमुचे आजोबा

उघड्या अंगी टोपी घालुनि कुठे निघाले आजोबा
वेडा का तू, अनेक कामें म्हणून घाईत आजोबा । असे आमुचे आजोबा

चुके पईचा हिशेब, बेरिज करित काढती जन्म उभा
शाळा अन् मंडई, मंडळी ह्यात गुंगती आजोबा । असे आमुचे आजोबा

अमुचे अपुले पोट चिमुकले, पोट तयांचे पोटोबा
खाण्या पेक्षा स्वत: करुन घालण्यात रमती आजोबा । असे आमुचे आजोबा

अधिका-याचा मान मास्तर पण हाडाचे आजोबा
प्रेमाने शिकविती, छे¡ हाडे कुंबलती आजोबा । असे आमुचे आजोबा

त्यांच्या पुढती आमही वाकता, अश्रु रेटती आजोबा
त्यांचे गुडघे दुखणे लवकर थांबव ना रे हेरंबा । असे आमुचे आजोबा

शरद काळे
टाटानगर
१९७४

पतंग

हा पतंग रंगित पहा निळा
बागडे कसा अंबरी खुळा

वायु संगे वर वर चढतो
हिसका देता खाली येतो
सैल सोडिता मज धाववितो
लावितो मला फार हा लळा ।


उडतांना हा उंच खरोखर
गमतो मजला शतपट सुंदर
ईर्षेने खग उडती वरवर
पण थांब पतंगा सरे रिळा ।

पतंग अन् मी गच्ची वरती
घेउनि चकरी आणिक लई ती
उडवी मांजा लावुनि पुढती
लढवि ना कुणी पेच आगळा ।(कविता ऐका)

हवे पतंगा सम ते जीणे
क्षण दो क्षण बालका रमविणे
आणि स्वत: ही नभी बागडणे
वाहते सौख्य यांत खळखळा ।

शरद काळे
ग्वाल्हेर
१९५५